Powiat ustrzycki
| powiat | |||||||
| 1952–1972 | |||||||
| |||||||
| Państwo | |||||||
|---|---|---|---|---|---|---|---|
| Województwo | |||||||
| Data powstania |
1 stycznia 1952 | ||||||
| Data likwidacji |
1 listopada 1972 | ||||||
| Siedziba | |||||||
| Powierzchnia |
1187 km² | ||||||
| Populacja (1971) • liczba ludności |
| ||||||
| • gęstość |
15 os./km² | ||||||
| Urbanizacja |
23,81% | ||||||
| Szczegółowy podział administracyjny | |||||||
| |||||||
Położenie na mapie powiatu
| |||||||
Powiat ustrzycki – powiat istniejący w latach 1952–1972 na terenie obecnego bieszczadzkiego (woj. podkarpackie). Jego ośrodkiem administracyjnym były Ustrzyki Dolne.
Geneza
[edytuj | edytuj kod]-
Stan administracyjny powiatu ustrzyckiego w pierwszym dniu jego istnienia (1952-01-01) -
Stan administracyjny powiatu ustrzyckiego w ostatnim dniu jego istnienia (1972-10-31) -
Podział administracyjny powiatu bieszczadzkiego (kolor żółty), dzień po zniesieniu powiatu ustrzyckiego (1972-11-01)
Powiat ustrzycki powstał 1 stycznia 1952[1] w ramach umowy o zamianie odcinków terytoriów państwowych zawartej 15 lutego 1951 pomiędzy PRL i Związkiem Radzieckim. W zamian za bogatą w węgiel kamienny Sokalszczyznę, Polska otrzymała prawie[2] cały rejon ustrzycki oraz części rejonów chyrowskiego i strzyłeckiego z obwodu drohobyckiego[3], czyli tereny po prawej stronie Sanu na terenie Bieszczadów, na wschód od linii prostej na odcinku Smolnik–Liskowate, o łącznej powierzchni 480 km². Proces ten wiązał się ze skomplikowanym przesiedlaniem ludności z odstąpionych terenów powiatu hrubieszowskiego na Lubelszczyźnie (miast Sokal, Bełz, Krystynopol, Waręż, Uhnów) na opustoszone ziemie nad Strwiążem (tzw. Akcja H-T).
1952–1972
[edytuj | edytuj kod]Odstąpione przez ZSRR tereny podzielono na jedno miasto i sześć gmin[4][5]:
- miasto Ustrzyki Dolne[6] – utworzone z miasta Ustrzyki Dolne i miejscowości Strwiążyczek;
- gmina Czarna – siedziba w Czarnej – miejscowości: Bystre, Czarna, Lipie, Michniowiec, Rabe z przysiółkiem Zadwórze, Sokołowa Wola, Żołobek;
- gmina Szewczenko – siedziba w Szewczenku (od 1957 Lutowiska) – miejscowości: Chmiel, Dwerniczek, Krywka, Smolnik, Skorodne, Szewczenko (Lutowiska), Żurawin;
- gmina Łobozew – siedziba w Łobozewie – miejscowości: Daszówka, Łobozew (Górny), Telesznica Oszwarowa, Telesznica Sanna;
- gmina Jasień – siedziba w Jasieniu – miejscowości: Bandrów Narodowy, Brzegi Dolne, Hoszowczyk, Hoszów, Jałowe, Jasień, Łodyna, Moczary, Równia, Stebnik, Strwiążek, Ustianowa Górna;
- gmina Polana – siedziba w Polanie – miejscowości: Chrewt, Paniszczów, Polana, Rosochate, Rosolin, Serednie Małe, Sokole, Wydrne;
- gmina Krościenko – siedziba w Krościenku – miejscowości: Krościenko, Liskowate;
Do nowo nabytych terenów tworzących powiat ustrzycki, z obszarów polskich dołączono:
- gminę Wojtkowa – (siedziba w Wojtkowej) z pow. przemyskiego;
- gminę Ropienka – (siedziba w Ropience) z pow. leskiego;
oraz:
- zniesioną gminę Stuposiany – (siedziba w Stuposianach) z pow. leskiego; włączoną do gminy Szewczenko;
- zniesioną gminę Tarnawa Niżna – (siedziba Tarnawa Niżna) z pow. leskiego; włączoną do gminy Szewczenko;
- zniesioną gminę Zatwarnica – (siedziba w Zatwarnicy) z pow. leskiego; włączoną do gminy Polana;
- gromady Arłamów, Jamna Dolna, Jamna Górna i Trójca, wyłączone z gminy Rybotycze z pow. przemyskiego; włączono do gminy Wojtkowa;
- gromady Łobozew i Ustianowa Dolna, wyłączone z gminy Olszanica z pow. leskiego; włączono do gminy Łobozew.
Rozporządzenie weszło w życie z dniem 1 stycznia 1952 roku.
30 maja 1953 gromadę Ustianowa podzielona na dwie odrębne gromady: Ustianowa Dolna i Ustianowa Górna[7], a już 21 września 1953 gromadę Ustjanowa Górna wyłączono z gminy Łobozew, włączając ją do gminy Jasień w tymże powiecie[8].
1972–1975
[edytuj | edytuj kod]Przygotowania do reformy administracyjnej z 1975, wprowadzającej w PRL 49 województw zaowocowały utworzeniem 1 listopada 1972 eksperymentalnego powiatu bieszczadzkiego[9]. Nowa jednostka powstała z powiatów ustrzyckiego, leskiego i większej części sanockiego. Był to największy powiat w Polsce o powierzchni 2909 km². Siedzibą powiatu, mimo protestów mieszkańców większych Ustrzyk Dolnych, zostało Lesko.
1975–1998
[edytuj | edytuj kod]Powiat bieszczadzki przetrwał dokładnie dwa i pół roku. Po reformie administracyjnej w 1975 roku całe terytorium powiatu znalazło się w województwie krośnieńskim.
Od 1999
[edytuj | edytuj kod]W związku z nową reformą administracyjną w 1999 roku, powiatu ustrzyckiego nie przywrócono, lecz raz jeszcze powstał powiat bieszczadzki (w woj. podkarpackim), tym razem z siedzibą w Ustrzykach Dolnych. Obejmował on w przybliżeniu łączne tereny powiatu ustrzyckiego i leskiego z lat 1952–1972. W nowych granicach nie funkcjonował on jednak długo, bo już w 2002 roku na skutek protestów mieszkańców Leska i okolic, z zachodniej części powiatu bieszczadzkiego wydzielono współczesny powiat leski (wyłączone gminy to Lesko, Baligród, Cisna, Olszanica i Solina). Znacznie zmniejszony powiat, o niemal identycznym wykresie granic co powiat ustrzycki sprzed 1972 roku, zachował jednak nazwę powiat bieszczadzki oraz siedzibę starostwa w Ustrzykach Dolnych.
Miejscowości
[edytuj | edytuj kod]Przypisy
[edytuj | edytuj kod]- ↑ Dz.U. z 1951 r. nr 65, poz. 446
- ↑ Jedynym obszarem rejonu ustrzyckiego, który nie wszedł w skład Polski to wschodni fragment Bandrowa Narodowego (tuż na zachód od Tychy) oraz górski skrawek przedwojennej gminy Lutowiska (na południe od Krywki, na wschód od Żurawina i na północ od rezerwatu Zakole), położony wewnątrz specyficznego zakola granicy państwowej. Znajduje się tam obecnie kilka odizolowanych domów (49°14'03.7"N 22°44'38.9"E), należących do Boberki.
- ↑ УКАЗ Президії Верховної Ради Української РСР ПРО ЛІКВІДАЦІЮ НИЖНЬО-УСТРІЦЬКОГО РАЙОНУ І ДЕЯКИХ СІЛЬСЬКИХ РАД СТРІЛКІВСЬКОГО ТА ХИРІВСЬКОГО РАЙОНІВ ДРОГОБИЦЬКОЇ ОБЛАСТІ
- ↑ Dziennik Urzędowy Wojewódzkiej Rady Narodowej w Rzeszowie. 1952, nr 12, poz. 55
- ↑ Dz.U. z 1951 r. nr 65, poz. 448
- ↑ Po II wojnie światowej miasto Ustrzyki Dolne (prawa miejskie od 1727) znalazło się w ZSRR. Do Polski Ustrzyki Dolne powróciły w ramach umowy o zmianie granic zawartej 15 lutego 1951 pomiędzy PRL i Związkiem Radzieckim (Dz.U. z 1952 r. nr 11, poz. 63). Niektóre źródła oparte na danych wtórnych, w tym Encyklopedia PWN, podają że w okresie radzieckim Ustrzyki Dolne miały zostać pozbawione statusu miasta i otrzymać go ponownie wraz z powrotem do Polski. Jednak oryginalne dane radzieckie wykazują, że Ustrzyki Dolne nigdy statusu miasta nie utraciły; tak jest np. w spisie jednostek administracyjnych z 1 września 1946 roku, wydanym przez Dział Informacji i Statystyki przy Sekretariacie Prezydium Rady Najwyższej Ukraińskiej SRR, a także w ostatnim spisie jednostek rejonu ustrzyckiego, wykazanym w Dekrecie Prezydium Rady Najwyższej Ukraińskiej SRR z 10 grudnia 1951 w sprawie likwidacji rejonu ustrzyckiego (...). W obu wykazach Ustrzyki Dolne figurują jako miasto. Do błędu – poza zaniechaniem sprawdzenia źródeł radzieckich – przyczyniła się zapewne forma zapisu w Rozporządzeniu Prezesa Rady Ministrów z 12 grudnia 1951 w sprawie utworzenia miasta Ustrzyki Dolne (...) (Dz.U. z 1951 r. nr 65, poz. 448), a gdzie wybór wyrazu utworzenie odnosił się po prostu do powstania nowego miasta w granicach Polski (bezwzględnie od uprzedniego statusu) o zmienionych granicach (w skład Ustrzyk Dolnych wszedł wtedy także Strwiążyczek).
- ↑ Dziennik Urzędowy Wojewódzkiej Rady Narodowej w Rzeszowie. 1953, nr 5, poz. 33
- ↑ Dz.U. z 1953 r. nr 42, poz. 202
- ↑ Dz.U. z 1972 r. nr 43, poz. 273